တစ္ႏွစ္တြင္ ဆယ့္ႏွစ္လ ရွိသည့္အနက္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ သူ႔လႏွင့္သူ ရာသီပြဲမ်ား သတ္မွတ္ ထားရွိေပသည္။ ဗုဒၶဘာသာကို အလြန္ရုိေသကိုင္းရႈိင္းၾကေသာ လူမ်ဳိးမ်ားျဖစ္သည့္အေလ်ာက္ ရာသီ အလိုက္ က်င္းပေသာ ပြဲမ်ားမွာလည္း ဘာသာေရးႏွင့္ယွက္ႏႊယ္လ်က္ရွိ၏။
ယခုေဖာ္ျပသည့္ရွမ္းလူမ်ဳိးတုိ႔၏ရာသီပြဲမ်ားအေၾကာင္းသည္ ၿပီးျပည့္စုံသည္ဟုမယူဆေစလုိပါ။ ရွာေဖြစုေဆာင္းမွတ္ သားရသေရြ႕သာ ျဖစ္၍ လုိအပ္ျဖည့္စြက္ရန္ ရွိသည္မ်ားကို တတ္သိနားလည္ေသာ ပညာရွင္မ်ား ဆက္လက္ေရးသားၾကရန္ကုိ လည္း ေမတၱာရပ္ခံလုိပါသည္။
နတ္ေတာ္လ(လိန္စိင္)။
ပြဲလမ္းသဘင္အမ်ားဆုံးေသာ ရွမ္းလူမ်ဳိးတုိ႔၏ႏွစ္ဦးကာလ ျမတ္ေသာလေပတည္း။
ယခုေဖာ္ျပသည့္ရွမ္းလူမ်ဳိးတုိ႔၏ရာသီပြဲမ်ားအေၾကာင္းသည္ ၿပီးျပည့္စုံသည္ဟုမယူဆေစလုိပါ။ ရွာေဖြစုေဆာင္းမွတ္ သားရသေရြ႕သာ ျဖစ္၍ လုိအပ္ျဖည့္စြက္ရန္ ရွိသည္မ်ားကို တတ္သိနားလည္ေသာ ပညာရွင္မ်ား ဆက္လက္ေရးသားၾကရန္ကုိ လည္း ေမတၱာရပ္ခံလုိပါသည္။
နတ္ေတာ္လ(လိန္စိင္)။
ပြဲလမ္းသဘင္အမ်ားဆုံးေသာ ရွမ္းလူမ်ဳိးတုိ႔၏ႏွစ္ဦးကာလ ျမတ္ေသာလေပတည္း။
ေကာက္သစ္မ်ား ရိတ္သိမ္းသူ ရိတ္သိမ္းေနၾကၿပီ။ ရိတ္သိမ္းရန္ ျပင္ဆင္သူမ်ား ကလည္း ျပင္ ဆင္ေနၾကခ်ိန္ ျဖစ္၏။ အခ်ဳိ႕ကလည္း စပါးက်ီသြင္း၍ တလင္းသိမ္းၾကေလၿပီ။ နတ္ေတာ္လဆန္း(၁)ရက္ေန႔ သည္ ႏွစ္ဆန္း(၁)ရက္ေန႔ျဖစ္သည့္အတုိင္း ႏွစ္သစ္ကူးပြဲႏွင့္ေကာက္သစ္စားပြဲကို က်င္းပၾက သည္။ ေကာက္သစ္စားပြဲ က်င္းပရာတြင္ ေပၚဦးေပၚဖ်ား ေကာက္သစ္ဆန္မ်ားျဖင့္ ထမင္းထုပ္၊ ေခါ ပုတ္မ်ား ျပဳလုပ္ၿပီး ေရွးဦးစြာ ဘုရားဆြမ္းေတာ္တင္ျခင္း၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားသို႔ ေပးပို႔လွဴဒါန္းျခင္းျပဳ လုပ္ၾကၿပီးေနာက္ စပါးသီးႏွံဆန္စပါးအျဖစ္ ေရာက္ရွိေအာင္ ထြန္ယက္ေပးေသာ ကြ်ဲႏြားမ်ားကို ဂုဏ္ျပဳ
ေက်းဇူးဆပ္ေသာအေနႏွင့္ လူတုိ႔မစားေသာက္မီ စားဦးစားဖ်ား ထမင္းႏွင့္ေခါပုတ္မ်ားကို အရင္ေကြ်းေမြး ၾကသည္။ ၿပီးမွ သက္ႀကီးရြယ္အုိမ်ားကို ေကြ်းေမြးကန္ေတာ့ၾကသည္။ လူငယ္မ်ား စုေပါင္း၍ တေပ်ာ္တပါး စားေသာက္ျခင္း ျပဳၾက၏။
ရွမ္းျပည္နယ္အေရွ႕ပိုင္းတုိင္းကမူ တစ္အိမ္လွ်င္ ဆန္အနည္းငယ္၊ ဟင္းအနည္းငယ္စီ ယူေဆာင္လာၾကၿပီး အားလုံး စုေပါင္း၍ ထမင္းႏွင့္ဟင္း ေရာျပြမ္းခ်က္သည့္(ေခါက္တမြတ္း)ကို တေပ်ာ္တပါး စားေသာက္ၾကသည္။ ၎ေနာက္ ၀ိုင္းပတ္ကာ တစ္ဦးေျခလွမ္းကို တစ္ဦးက စီးခ်က္၀ါးခ်က္ျဖင့္ လုိက္ကရေသာ (လာမ္း၀ိန္း)ေခၚ ယမုံးကကို ၀ုိင္းဖြဲ႔ကၾကသည္။ ဤလ၌ ရွမ္း လူမ်ဳိးတုိ႔ အျမတ္တႏုိးျပဳၾကေသာ (ေမာက္ေကာ္န္)(၀ါ)(ေမာက္စိင္)ေခၚ ခ်ယ္ရီပန္းတုိ႔ ပြင့္လန္းရာအခါသမယလည္း ခ်ယ္ရီ ပန္းသည္ အပြင့္မရွိခင္က အက်ည္းတန္ေသာ္လည္း ပန္းမ်ားပြင့္လာခ်ိန္တြင္ မ်က္စိပသာဒတြင္ ရႈမၿငီးလွသည္ျဖစ္ရာ ေပၚဦး ေပၚဖ်ား ခ်ယ္ရီပန္းမ်ားကို ဘုရားလွဴရန္ႏွင့္ေညာင္ေရအုိးထုိးရန္မွအပ ခ်ဳိးဖဲ့ဖ်က္စီးျခင္း မျပဳၾကေပ။
ေရွးအခါကာလက ေစာ္ဘြားေဟာ္နန္းမ်ား ေဆာက္လုပ္ရာတြင္ အထြတ္အျမတ္ျဖစ္ေသာ ထုပ္တန္း(မုိက္ကြမ္)မ်ားကို ခ်ယ္ရီသားမ်ားျဖင့္ ထည့္သြင္းေဆာက္လုပ္ရေၾကာင္း မွတ္သားရဖူး၏။ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားကလည္း တစ္ႏွစ္ပတ္လုံးျပစ္ မွားမိခဲ့သမွ်ကို (ပြဳိင္း၀ါတ္)ေခၚ ၀တ္ေျဖပြဲ(၀ါ)အာပတ္ေျဖပြဲမ်ားကို တခမ္းတနား ျပဳလုပ္ၾကေလသည္။ ေကာက္သစ္လည္း စ ေပၚ၊ လယ္ယာလုပ္ငန္းခြင္မွလည္း အားလပ္ခ်ိန္ ျဖစ္သည့္အေလ်ာက္ ေသဆုံးသြားၿပီျဖစ္ေသာ မိမိတုိ႔ေဆြမ်ဳိးမိဘမ်ား၊ အဖိုး အဖြားမ်ားအား ရည္စူး၍ ရပ္ေ၀းရပ္နီးရွိ ေဆြမ်ဳိးဉာတိမ်ား စုေပါင္းလ်က္ ေသဆုံးသြားသူမ်ားအတြက္ ဆြမ္းေကြ်းအမွ်တမ္းေ၀ ျခင္း၊ ပိဋကတ္စာေပလွဴဒါန္းျခင္းမ်ား ျပဳၾက၏။
ျပာသုိလ(လိန္ကမ္)။
ေရွာင္ၾကဥ္ေသာလ(သုိ႔မဟုတ္)(လိန္ကမ္)အေထာက္အကူျပဳေသာလဟု ဆုိသည္။ ဤလတြင္ မိမိတုိ ႔ပိုင္ဥစၥာပစၥည္းမ်ားကို အျပင္သို႔ထုတ္ျခင္း မျပဳၾကေပ။ စပါးက်ီအတြင္းရွိ စပါးမ်ားကိုပင္ ထုတ္ေရာင္းခ်ျခင္း၊ မီးဖုိမွျပာမ်ားသြန္ျခင္းႏွင့္အုိးသစ္ အိမ္သစ္ထူေထာင္ျခင္းမ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္ၾကရသည္။ ခ်မ္းေအးေသာ ေဆာင္းကာလ ေဟမႏ ၱရာသီျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ သုိင္း၊ ဗန္တုိ၊ ဗန္ရွည္သင္ပြဲ မ်ား၊ ေဆးမင္ေၾကာင္ထုိးပြဲမ်ား က်င္းပ၏။
တပို႔တြဲလ(လိန္ဆမ္)။
သုံးလပုိင္းဟုအဓိပၸါယ္ရသည္။(ေခါက္ယာဂု)ေခၚ ေကာက္ညႇင္းႏွင့္ၾကံသကာေရာ၍ ေပါင္းၿပီး ႏွမ္း၊ ေျမပဲဆံ၊ သစ္ၾကား သီး၊ အုန္သီးစသည္မ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ ရွမ္းထမနဲမ်ားကို တစ္အိမ္ႏွင့္တစ္အိမ္ အျပန္ အလွန္ ေပးကမ္းေ၀ငွျခင္း၊ ဘုန္း ႀကီးေက်ာင္းမ်ားသို႔ ေပးပို႔လွဴဒါန္းျခင္း၊ အုိးစည္ဗုံေမာင္းမ်ား ေပ်ာ္ရႊင္စြာ တီးခတ္ကခုန္ၾကျခင္း၊ ဥပုသ္သီတင္းသီလေဆာက္ တည္ျခင္းမ်ား ျပဳၾက၏။
တေပါင္းလ(လိန္ဆီ)။
ေလးလပိုင္း ျဖစ္သည္။ တေပါင္းဘုရားပြဲေတာ္မ်ားကို စည္ကားသုိက္ၿမိဳက္စြာ က်င္းပေလ့ရွိသည္။ ရပ္ေ၀းရပ္နီးမွ ဘုရားဖူးမ်ား စုံလွေပသည္။ လယ္ယာလုပ္ငန္းခြင္ အားလပ္၍ ေငြေပါခ်ိန္ျဖစ္ရာ စုေပါင္း ရွင္ျပဳ ရဟန္းခံပြဲမ်ားမွာလည္း ေနရာမလပ္ ျဖစ္၏။ ရွမ္းျပည္ေျမာက္ပုိင္းတုိင္း ဘုရားပြဲေတာ္မ်ား အနက္ ေဘာ္ႀကိဳတေပါင္းပြဲ၊ သိႏၷီတေပါင္းပြဲႏွင့္လားရႈိးမန္ဆူတေပါင္းပြဲမ်ားမွာ ၾကက္ပ်ံမက် စည္ကား လွေပသည္။
တန္ခူးလ(လိန္ဟာ့)။
ငါးလပုိင္း သႀကၤန္သမယျဖစ္၏။ သႀကၤန္မက်မီတစ္ရက္ အႀကိဳေန႔တြင္ လွဴဖြယ္တန္းဖြယ္ပစၥည္းမ်ား၊ မုန္႔ဖက္ထုပ္ျပဳ လုပ္ရန္ ဖက္မ်ား ၀ယ္ျခင္းႏွင့္စပါး(သို႔မဟုတ္)ေျပာင္းဖူးေစ့မ်ား ေလွာ္၍ ေပါက္ေပါက္ျပဳ လုပ္ျခင္းမ်ား ျပဳၾကသည္။ ညေနပိုင္း တြင္ အိမ္တြင္ျဖစ္ေစ၊ ေရေခ်ာင္းကမ္းစပ္မ်ား၌ျဖစ္ေစ မုန္႔ထုပ္ မုန္႔ေပါင္းျခင္း၊ တေပ်ာ္တပါး ၀ိုင္းဖြဲ႔စားေသာက္ျခင္းမ်ား ျပဳၾက၏။ မုန္႔ထုပ္မုန္႔ေပါင္းရာသို႔ တစ္အိမ္ႏွင့္ တစ္အိမ္ ၀ိုင္း၀န္းကူညီျခင္းမ်ား ျပဳၾကေလသည္။ သႀကၤန္အက်ေန႔တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ သြားေရာက္၍ လွဴဖြယ္ပစၥည္းမ်ား လွဴဒါန္းကာ ဥပုသ္သီတင္းေဆာက္တည္၊ တရားဓမၼ နာယူျခင္းမ်ား ျပဳၾက၏။ (ရွမ္းလူမ်ဳိး တုိ႔သည္ သႀကၤန္အက်ေန႔ကို အထြတ္အျမတ္ထားၾကၿပီး ေရကစားျခင္း မျပဳၾကေပ။)
သႀကၤန္အၾကတ္ေန႔၊ ဤေန႔ကို (၀မ္းေနာက္)ရက္ပုပ္ဟုယူဆကာ သစ္၀ါးခုတ္ျခင္း၊ ဆန္ ဖြတ္ေမာင္းေထာင္းျခင္း မျပဳၾကဘဲ သူေတာ္စင္မ်ားက ဥပုသ္သီတင္းေဆာက္တည္၍ က်န္လူမ်ား က ေအးေအးလူလူ အနားယူၾကသည္။ ေရကစားျခင္း လည္း မျပဳၾကေပ။
တံငါမုဆုိးမ်ားကမူ ဤေန႔ဤရက္တြင္ ေတာေစာင့္ေတာင္ေစာင့္နတ္၊ ေရေစာင့္ေျမေစာင့္နတ္မ်ား၊ ဥပုသ္ေဆာင္၀င္ေန ၾကသျဖင့္ သားငါးတိရစ ၦာန္မ်ားကို မေစာင့္ေရွာက္ၾကဟု အယူရွိၿပီး ေတာလုိက္ငါး ဖမ္းျခင္း ျပဳလုပ္ၾက၏။ သို႔ရာတြင္ ေဆးရုံအမႈ ထမ္းမ်ား၏မွတ္သားေျပာၾကားခ်က္အရမူ ဤေန႔တြင္ ထုိ သူမ်ား အေပ်ာ္က်ဴးမႈေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္းမွားယြင္းပစ္ခတ္ဒဏ္ရာရ ျခင္း၊ ေရနစ္ျခင္းမ်ား အမ်ားဆုံးေတြ႔ရ ၏။ သႀကၤန္အတက္ေန႔ကို ေန႔ေကာင္းရက္သာ မဂၤလာအခါဟုဆုိကာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ သြား၍ ရဟန္းစုံ သံဃာစုံ ကန္ေတာ့ျခင္း၊ တစ္ရြာႏွင့္တစ္ရြာ သြားေရာက္လည္ပတ္၍ မုန္႔ဖက္ထုပ္မ်ား အျပန္ အလွန္ေပးေ၀ ျခင္း၊ ေရကစားျခင္း ျပဳၾကသည္။ ေရကစားၾကရာတြင္ သမီးပ်ဳိမ်ားရွိရာအိမ္သို႔ လူပ်ဳိကာလ သားမ်ား လာေရာက္ေရကစားခြင့္ ေရပက္ခြင့္ေတာင္းလွ်င္ သမီးရွင္မိဘမ်ားက ၾကည္ၾကည္ျဖဴျဖဴ ေရ ပက္ခြင့္ေပးရ၏။ မဟုတ္ပါက “ခင္ဗ်ားတုိ႔သမီးေတာ့ သႀကၤန္ေရ မထိရရင္ တစ္ႏွစ္ေတာ့ အရြယ္လြန္အုံးမွာ ဘဲဗ်ဳိ႕”ဟု ေလွာင္ေျပာင္ျခင္း ခံၾကရသည္၊ သႀကၤန္တက္ၿပီးေနာက္ေန႔ (ျမန္မာႏွစ္ဆန္းတစ္ရက္ေန႔)တြင္ ထမင္းထုပ္ ဟင္းထုပ္မ်ားျဖင့္ လူႀကီးမိဘမ်ားကို သြားေရာက္ေကြ်းေမြးကန္ေတာ့ျခင္း၊ တစ္ ရြာႏွင့္တစ္ရြာ မုန္႔ထုပ္မ်ား ေပးပို႔ဂါရ၀ျပဳျခင္း၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားသို႔ သြားေရာက္ကန္ေတာ့လွဴဒါန္းဒါနျပဳျခင္းမ်ား ေဆာင္ ရြက္ၾက၏။
ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားမွာ ဘုရားေရသပၸယ္၍ ျပန္လာသူမ်ားကုိ အျပန္လမ္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္ လူငယ္လူရြယ္မ်ားက (ကန္ေတာ့နမ့္ခါ) “ေရ ကန္ေတာ့ပါရေစခင္ဗ်ာ”ဟု ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႔စြာ ခြင့္ပန္ကာ ေရပက္ဖ်န္းၾကေလသည္။ ေရကစားရာ တြင္ ဦးေခါင္းဆံပင္ကို ေရမထိေစရန္ အထူူးဂရုစုိက္ၾကရ၏။ ေအာက္ပိုင္းကိုသာ ေရေလာင္းၾကရၿပီး ညစ္ညမ္း မသန္႔ရွင္းေသာ ေရမ်ားျဖင့္ ပက္ျခင္း၊ ႏွမခ်င္း မစာနာ ဆူညံစြာ ေအာ္ဟစ္ေလွာင္ေျပာင္မႈမ်ားကို အထူးေရွာင္ရွားၾကေပသည္။
ညပုိင္းတြင္ ေပ်ာ္ရႊင္တတ္သူမ်ားက ဖုိးသူေတာ္ရုပ္၊ ရေသ့ရုပ္၊ ရွင္ေလာင္းရုပ္မ်ား ျပဳလုပ္လ်က္ အုိးစည္ဗုံေမာင္းမ်ား တီးခတ္ကာ တစ္အိမ္တက္ဆင္း ေကာင္းခ်ီးေပးေပ်ာ္ရႊင္ပြဲမ်ား ျပဳၾက၏။ အိမ္ရွင္အား က်န္းမာခ်မ္းသာ၍ စည္းစိမ္ဥစၥာ ရတနာ ေရႊေငြ ဆထက္ထမ္းပိုး တုိးတက္ေစေၾကာင္း ဆုမြန္ေကာင္းမ်ား ေတာင္းကာ အိမ္ရွင္၏ဆႏၵအတုိင္း(ကြမ္းမတ္)ေခၚ အမွာ စကားေတးသီခ်င္းမ်ား ဆုိျပရသည္။
သႀကၤန္မုန္႔ဖက္ထုပ္သည္ ၾကာေလ ေကာင္းေလ၊ ေဟာင္းေလ သစ္ေလဆုိသည့္ပမာ ရက္ၾကာသြား၍ မုန္႔မ်ားမာေတာင့္ သြားသည့္တုိင္ စားရသူမ်ားအတြက္ မၿငီးေငြ႔ႏုိင္ေအာင္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အိမ္သို႔လာေရာက္ ေကာင္းခ်ီးေပး ဆုမြန္ေတာင္းသူ တီးခတ္ကခုန္သူမ်ားကို မုန္႔ဖက္ထုပ္မ်ား ျပန္ေပါင္း၍တဖုံ၊ မီးကင္၍ တစ္မ်ဳိး၊ ေရေႏြးၾကမ္းအုိးမ်ားျဖင့္ တည္ခင္းဧည့္ခံေကြ်းေမြး ၾကေလသည္။
ကဆုန္လ(လိန္ဟုတ္းက္)။
ရွမ္းျပည္နယ္အေရွ႕ပိုင္းတုိင္းကမူ တစ္အိမ္လွ်င္ ဆန္အနည္းငယ္၊ ဟင္းအနည္းငယ္စီ ယူေဆာင္လာၾကၿပီး အားလုံး စုေပါင္း၍ ထမင္းႏွင့္ဟင္း ေရာျပြမ္းခ်က္သည့္(ေခါက္တမြတ္း)ကို တေပ်ာ္တပါး စားေသာက္ၾကသည္။ ၎ေနာက္ ၀ိုင္းပတ္ကာ တစ္ဦးေျခလွမ္းကို တစ္ဦးက စီးခ်က္၀ါးခ်က္ျဖင့္ လုိက္ကရေသာ (လာမ္း၀ိန္း)ေခၚ ယမုံးကကို ၀ုိင္းဖြဲ႔ကၾကသည္။ ဤလ၌ ရွမ္း လူမ်ဳိးတုိ႔ အျမတ္တႏုိးျပဳၾကေသာ (ေမာက္ေကာ္န္)(၀ါ)(ေမာက္စိင္)ေခၚ ခ်ယ္ရီပန္းတုိ႔ ပြင့္လန္းရာအခါသမယလည္း ခ်ယ္ရီ ပန္းသည္ အပြင့္မရွိခင္က အက်ည္းတန္ေသာ္လည္း ပန္းမ်ားပြင့္လာခ်ိန္တြင္ မ်က္စိပသာဒတြင္ ရႈမၿငီးလွသည္ျဖစ္ရာ ေပၚဦး ေပၚဖ်ား ခ်ယ္ရီပန္းမ်ားကို ဘုရားလွဴရန္ႏွင့္ေညာင္ေရအုိးထုိးရန္မွအပ ခ်ဳိးဖဲ့ဖ်က္စီးျခင္း မျပဳၾကေပ။
ေရွးအခါကာလက ေစာ္ဘြားေဟာ္နန္းမ်ား ေဆာက္လုပ္ရာတြင္ အထြတ္အျမတ္ျဖစ္ေသာ ထုပ္တန္း(မုိက္ကြမ္)မ်ားကို ခ်ယ္ရီသားမ်ားျဖင့္ ထည့္သြင္းေဆာက္လုပ္ရေၾကာင္း မွတ္သားရဖူး၏။ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားကလည္း တစ္ႏွစ္ပတ္လုံးျပစ္ မွားမိခဲ့သမွ်ကို (ပြဳိင္း၀ါတ္)ေခၚ ၀တ္ေျဖပြဲ(၀ါ)အာပတ္ေျဖပြဲမ်ားကို တခမ္းတနား ျပဳလုပ္ၾကေလသည္။ ေကာက္သစ္လည္း စ ေပၚ၊ လယ္ယာလုပ္ငန္းခြင္မွလည္း အားလပ္ခ်ိန္ ျဖစ္သည့္အေလ်ာက္ ေသဆုံးသြားၿပီျဖစ္ေသာ မိမိတုိ႔ေဆြမ်ဳိးမိဘမ်ား၊ အဖိုး အဖြားမ်ားအား ရည္စူး၍ ရပ္ေ၀းရပ္နီးရွိ ေဆြမ်ဳိးဉာတိမ်ား စုေပါင္းလ်က္ ေသဆုံးသြားသူမ်ားအတြက္ ဆြမ္းေကြ်းအမွ်တမ္းေ၀ ျခင္း၊ ပိဋကတ္စာေပလွဴဒါန္းျခင္းမ်ား ျပဳၾက၏။
ျပာသုိလ(လိန္ကမ္)။
ေရွာင္ၾကဥ္ေသာလ(သုိ႔မဟုတ္)(လိန္ကမ္)အေထာက္အကူျပဳေသာလဟု ဆုိသည္။ ဤလတြင္ မိမိတုိ ႔ပိုင္ဥစၥာပစၥည္းမ်ားကို အျပင္သို႔ထုတ္ျခင္း မျပဳၾကေပ။ စပါးက်ီအတြင္းရွိ စပါးမ်ားကိုပင္ ထုတ္ေရာင္းခ်ျခင္း၊ မီးဖုိမွျပာမ်ားသြန္ျခင္းႏွင့္အုိးသစ္ အိမ္သစ္ထူေထာင္ျခင္းမ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္ၾကရသည္။ ခ်မ္းေအးေသာ ေဆာင္းကာလ ေဟမႏ ၱရာသီျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ သုိင္း၊ ဗန္တုိ၊ ဗန္ရွည္သင္ပြဲ မ်ား၊ ေဆးမင္ေၾကာင္ထုိးပြဲမ်ား က်င္းပ၏။
တပို႔တြဲလ(လိန္ဆမ္)။
သုံးလပုိင္းဟုအဓိပၸါယ္ရသည္။(ေခါက္ယာဂု)ေခၚ ေကာက္ညႇင္းႏွင့္ၾကံသကာေရာ၍ ေပါင္းၿပီး ႏွမ္း၊ ေျမပဲဆံ၊ သစ္ၾကား သီး၊ အုန္သီးစသည္မ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ ရွမ္းထမနဲမ်ားကို တစ္အိမ္ႏွင့္တစ္အိမ္ အျပန္ အလွန္ ေပးကမ္းေ၀ငွျခင္း၊ ဘုန္း ႀကီးေက်ာင္းမ်ားသို႔ ေပးပို႔လွဴဒါန္းျခင္း၊ အုိးစည္ဗုံေမာင္းမ်ား ေပ်ာ္ရႊင္စြာ တီးခတ္ကခုန္ၾကျခင္း၊ ဥပုသ္သီတင္းသီလေဆာက္ တည္ျခင္းမ်ား ျပဳၾက၏။
တေပါင္းလ(လိန္ဆီ)။
ေလးလပိုင္း ျဖစ္သည္။ တေပါင္းဘုရားပြဲေတာ္မ်ားကို စည္ကားသုိက္ၿမိဳက္စြာ က်င္းပေလ့ရွိသည္။ ရပ္ေ၀းရပ္နီးမွ ဘုရားဖူးမ်ား စုံလွေပသည္။ လယ္ယာလုပ္ငန္းခြင္ အားလပ္၍ ေငြေပါခ်ိန္ျဖစ္ရာ စုေပါင္း ရွင္ျပဳ ရဟန္းခံပြဲမ်ားမွာလည္း ေနရာမလပ္ ျဖစ္၏။ ရွမ္းျပည္ေျမာက္ပုိင္းတုိင္း ဘုရားပြဲေတာ္မ်ား အနက္ ေဘာ္ႀကိဳတေပါင္းပြဲ၊ သိႏၷီတေပါင္းပြဲႏွင့္လားရႈိးမန္ဆူတေပါင္းပြဲမ်ားမွာ ၾကက္ပ်ံမက် စည္ကား လွေပသည္။
တန္ခူးလ(လိန္ဟာ့)။
ငါးလပုိင္း သႀကၤန္သမယျဖစ္၏။ သႀကၤန္မက်မီတစ္ရက္ အႀကိဳေန႔တြင္ လွဴဖြယ္တန္းဖြယ္ပစၥည္းမ်ား၊ မုန္႔ဖက္ထုပ္ျပဳ လုပ္ရန္ ဖက္မ်ား ၀ယ္ျခင္းႏွင့္စပါး(သို႔မဟုတ္)ေျပာင္းဖူးေစ့မ်ား ေလွာ္၍ ေပါက္ေပါက္ျပဳ လုပ္ျခင္းမ်ား ျပဳၾကသည္။ ညေနပိုင္း တြင္ အိမ္တြင္ျဖစ္ေစ၊ ေရေခ်ာင္းကမ္းစပ္မ်ား၌ျဖစ္ေစ မုန္႔ထုပ္ မုန္႔ေပါင္းျခင္း၊ တေပ်ာ္တပါး ၀ိုင္းဖြဲ႔စားေသာက္ျခင္းမ်ား ျပဳၾက၏။ မုန္႔ထုပ္မုန္႔ေပါင္းရာသို႔ တစ္အိမ္ႏွင့္ တစ္အိမ္ ၀ိုင္း၀န္းကူညီျခင္းမ်ား ျပဳၾကေလသည္။ သႀကၤန္အက်ေန႔တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ သြားေရာက္၍ လွဴဖြယ္ပစၥည္းမ်ား လွဴဒါန္းကာ ဥပုသ္သီတင္းေဆာက္တည္၊ တရားဓမၼ နာယူျခင္းမ်ား ျပဳၾက၏။ (ရွမ္းလူမ်ဳိး တုိ႔သည္ သႀကၤန္အက်ေန႔ကို အထြတ္အျမတ္ထားၾကၿပီး ေရကစားျခင္း မျပဳၾကေပ။)
သႀကၤန္အၾကတ္ေန႔၊ ဤေန႔ကို (၀မ္းေနာက္)ရက္ပုပ္ဟုယူဆကာ သစ္၀ါးခုတ္ျခင္း၊ ဆန္ ဖြတ္ေမာင္းေထာင္းျခင္း မျပဳၾကဘဲ သူေတာ္စင္မ်ားက ဥပုသ္သီတင္းေဆာက္တည္၍ က်န္လူမ်ား က ေအးေအးလူလူ အနားယူၾကသည္။ ေရကစားျခင္း လည္း မျပဳၾကေပ။
တံငါမုဆုိးမ်ားကမူ ဤေန႔ဤရက္တြင္ ေတာေစာင့္ေတာင္ေစာင့္နတ္၊ ေရေစာင့္ေျမေစာင့္နတ္မ်ား၊ ဥပုသ္ေဆာင္၀င္ေန ၾကသျဖင့္ သားငါးတိရစ ၦာန္မ်ားကို မေစာင့္ေရွာက္ၾကဟု အယူရွိၿပီး ေတာလုိက္ငါး ဖမ္းျခင္း ျပဳလုပ္ၾက၏။ သို႔ရာတြင္ ေဆးရုံအမႈ ထမ္းမ်ား၏မွတ္သားေျပာၾကားခ်က္အရမူ ဤေန႔တြင္ ထုိ သူမ်ား အေပ်ာ္က်ဴးမႈေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္းမွားယြင္းပစ္ခတ္ဒဏ္ရာရ ျခင္း၊ ေရနစ္ျခင္းမ်ား အမ်ားဆုံးေတြ႔ရ ၏။ သႀကၤန္အတက္ေန႔ကို ေန႔ေကာင္းရက္သာ မဂၤလာအခါဟုဆုိကာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ သြား၍ ရဟန္းစုံ သံဃာစုံ ကန္ေတာ့ျခင္း၊ တစ္ရြာႏွင့္တစ္ရြာ သြားေရာက္လည္ပတ္၍ မုန္႔ဖက္ထုပ္မ်ား အျပန္ အလွန္ေပးေ၀ ျခင္း၊ ေရကစားျခင္း ျပဳၾကသည္။ ေရကစားၾကရာတြင္ သမီးပ်ဳိမ်ားရွိရာအိမ္သို႔ လူပ်ဳိကာလ သားမ်ား လာေရာက္ေရကစားခြင့္ ေရပက္ခြင့္ေတာင္းလွ်င္ သမီးရွင္မိဘမ်ားက ၾကည္ၾကည္ျဖဴျဖဴ ေရ ပက္ခြင့္ေပးရ၏။ မဟုတ္ပါက “ခင္ဗ်ားတုိ႔သမီးေတာ့ သႀကၤန္ေရ မထိရရင္ တစ္ႏွစ္ေတာ့ အရြယ္လြန္အုံးမွာ ဘဲဗ်ဳိ႕”ဟု ေလွာင္ေျပာင္ျခင္း ခံၾကရသည္၊ သႀကၤန္တက္ၿပီးေနာက္ေန႔ (ျမန္မာႏွစ္ဆန္းတစ္ရက္ေန႔)တြင္ ထမင္းထုပ္ ဟင္းထုပ္မ်ားျဖင့္ လူႀကီးမိဘမ်ားကို သြားေရာက္ေကြ်းေမြးကန္ေတာ့ျခင္း၊ တစ္ ရြာႏွင့္တစ္ရြာ မုန္႔ထုပ္မ်ား ေပးပို႔ဂါရ၀ျပဳျခင္း၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားသို႔ သြားေရာက္ကန္ေတာ့လွဴဒါန္းဒါနျပဳျခင္းမ်ား ေဆာင္ ရြက္ၾက၏။
ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားမွာ ဘုရားေရသပၸယ္၍ ျပန္လာသူမ်ားကုိ အျပန္လမ္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္ လူငယ္လူရြယ္မ်ားက (ကန္ေတာ့နမ့္ခါ) “ေရ ကန္ေတာ့ပါရေစခင္ဗ်ာ”ဟု ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႔စြာ ခြင့္ပန္ကာ ေရပက္ဖ်န္းၾကေလသည္။ ေရကစားရာ တြင္ ဦးေခါင္းဆံပင္ကို ေရမထိေစရန္ အထူူးဂရုစုိက္ၾကရ၏။ ေအာက္ပိုင္းကိုသာ ေရေလာင္းၾကရၿပီး ညစ္ညမ္း မသန္႔ရွင္းေသာ ေရမ်ားျဖင့္ ပက္ျခင္း၊ ႏွမခ်င္း မစာနာ ဆူညံစြာ ေအာ္ဟစ္ေလွာင္ေျပာင္မႈမ်ားကို အထူးေရွာင္ရွားၾကေပသည္။
ညပုိင္းတြင္ ေပ်ာ္ရႊင္တတ္သူမ်ားက ဖုိးသူေတာ္ရုပ္၊ ရေသ့ရုပ္၊ ရွင္ေလာင္းရုပ္မ်ား ျပဳလုပ္လ်က္ အုိးစည္ဗုံေမာင္းမ်ား တီးခတ္ကာ တစ္အိမ္တက္ဆင္း ေကာင္းခ်ီးေပးေပ်ာ္ရႊင္ပြဲမ်ား ျပဳၾက၏။ အိမ္ရွင္အား က်န္းမာခ်မ္းသာ၍ စည္းစိမ္ဥစၥာ ရတနာ ေရႊေငြ ဆထက္ထမ္းပိုး တုိးတက္ေစေၾကာင္း ဆုမြန္ေကာင္းမ်ား ေတာင္းကာ အိမ္ရွင္၏ဆႏၵအတုိင္း(ကြမ္းမတ္)ေခၚ အမွာ စကားေတးသီခ်င္းမ်ား ဆုိျပရသည္။
သႀကၤန္မုန္႔ဖက္ထုပ္သည္ ၾကာေလ ေကာင္းေလ၊ ေဟာင္းေလ သစ္ေလဆုိသည့္ပမာ ရက္ၾကာသြား၍ မုန္႔မ်ားမာေတာင့္ သြားသည့္တုိင္ စားရသူမ်ားအတြက္ မၿငီးေငြ႔ႏုိင္ေအာင္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အိမ္သို႔လာေရာက္ ေကာင္းခ်ီးေပး ဆုမြန္ေတာင္းသူ တီးခတ္ကခုန္သူမ်ားကို မုန္႔ဖက္ထုပ္မ်ား ျပန္ေပါင္း၍တဖုံ၊ မီးကင္၍ တစ္မ်ဳိး၊ ေရေႏြးၾကမ္းအုိးမ်ားျဖင့္ တည္ခင္းဧည့္ခံေကြ်းေမြး ၾကေလသည္။
ကဆုန္လ(လိန္ဟုတ္းက္)။
ေျခာက္လဟူ၍ျဖစ္၏။ ကဆုန္ေညာင္ေရသြန္းျခင္း၊ ဥပုသ္သီတင္း ေဆာက္တည္ျခင္းႏွင့္ စုေပါင္းရဟန္းခံ ရွင္ျပဳပြဲမ်ား၊ ဓမၼသဘင္ပြဲမ်ား ျပဳၾကသည္။
နယုန္လ(လိန္စိတ္း)။
ခုနစ္လပုိင္းဟုအဓိပၸါယ္ရ၏။ ၀ါ၀င္ေတာ့မည္ ျဖစ္သျဖင့္ ရဟန္းခံ ရွင္ျပဳပြဲမ်ား ၿခိမ့္ၿခိမ့္သဲ က်င္းပၾက သည္။ ရွင္ျပဳပြဲမ်ား ကို သုံးေလးရက္ၾကာမွ် စည္ကားခမ္းနားစြာ ေကြ်းေမြးဧည့္ခံလ်က္ ျပဳလုပ္ၾက၏။ ရွင္ျပဳပြဲ ပထမေန႔တြင္ ပြဲ၀င္တရားဓမၼနာယူၾက၍ ဒုတိယေန႔၌ ရွင္ေလာင္းျပပြဲ၊ ဧည့္ပရိသတ္မ်ား ဧည့္ခံေကြ်းေမြး ပြဲႏွင့္တတိယေန႔တြင္ သကၤန္းဆည္းျခင္း၊ ေရစက္သြန္းခ်အမွ် ေ၀ျခင္း ျပဳၾကသည္။ စတုတၳေန႔ နံနက္တြင္ ကား ရွင္မည္ခံပြဲ၊ အလွဴ႕ဒကာ၊ အလွဴ႕အမတုိ႔အား ဒါနရွင္ဘြဲ႔အမည္ေပးအပ္ပြဲျပဳၾက၏။ ရွင္ေလာင္းျပပြဲ က်င္းပေသာေန႔တြင္ ရွင္ေလာင္းမ်ားကို ပခုံးထက္တင္၍ အုိးစည္ဗုံေမာင္းတီးခတ္ကာ ရွင္ေလာင္းအကၿပိဳင္ ပြဲမ်ားလည္း တေပ်ာ္တပါး က်င္းပၾကသည္။
အလွဴပြဲသို႔ အျခားရပ္ရြာမွ လာေရာက္သူမ်ားသည္ အကူပစၥည္းမ်ားႏွင့္အတူ ရြာျပင္ တြင္ ေခတၱစခန္းခ်ရပ္နားေနၾကရ ၿပီး ေန၀င္မုိးခ်ဳပ္သည့္အခ်ိန္က်မွ ေသနတ္ေဗ်ာက္အုိးမ်ား ပစ္ေဖာက္ လ်က္ အုိးစည္ဗုံေမာင္းမ်ား တီးခတ္ကာ ရြာတြင္းသို႔၀င္ လာၾကေလသည္။
ရြာခံအလွဴ႕ရွင္ဘက္ကလည္း ေသနတ္ ေဗ်ာက္အုိးမ်ား ျပန္လည္ပစ္ေဖာက္ျခင္း၊ အုိးစည္ဗုံေမာင္းမ်ား တီးခတ္ကခုန္ လ်က္ ရြာအ၀င္၀မွ ႀကိဳဆုိေခၚေဆာင္လာၿပီး အစားအေသာက္မ်ားျဖင့္ ဧည့္ခံေကြ်းေမြးၾက၏။
၀ါဆုိလ(လိန္ပ်တ္)။
ရွစ္လပုိင္းတည္း။ လျပည့္ေန႔တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ သြားေရာက္ အလွဴဒါနျပဳကာ ဥပုသ္သီတင္း ေဆာက္တည္ၾက သည္။
ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းတြင္ လူငယ္အမ်ဳိးသမီးမ်ားက ဥပုသ္သီလယူသူမ်ားအား ထမင္းထုပ္၊ ဟင္းထုပ္မ်ား ကမ္းလွမ္းေကြ်း ေမြးၾက၏။ ၎ေနာက္ စားၾကြင္းစားက်န္မ်ားကို စုေပါင္းသိမ္းဆည္းကာ တေပ်ာ္တပါး ၀ိုင္းဖြဲ႔စားေသာက္ၾကသည္။ စားၾကြင္း စားက်န္မ်ား သိမ္းဆည္းစုေပါင္းစားေသာက္ၾကျခင္းမွာ လူႀကီးသူမမ်ားအေပၚ ေလးစားရုိေသျခင္းကို ျပသၾကျခင္းျဖစ္၏။ ဥပုသ္သည္မ်ားကလည္း လူငယ္မ်ားကို အသက္ရွည္ရာ အနာမဲ့ေၾကာင္း ဆုေတာင္းေပးၾကသည္။ ေငြေၾကးတတ္ႏုိင္သူမ်ားက ေက်ာင္းသုိ႔လာေရာက္သူမ်ား လူေစ့သက္ေစ့ လူတစ္ဦးလွ်င္ ေငြတစ္မတ္က် ေပးကမ္းလွဴဒါန္းၾကသည္။ (မတ္)ဆုိေသာစကား လုံးသည္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ရ၏။
ဘယေဆး၀ါး ေရာင္း၀ယ္လုပ္ကိုင္သူမ်ားသည္ ဥပုသ္သီလေဆာက္တည္သူမ်ားကို ေဆး၀ါး မ်ား ေပးကမ္းလွဴဒါန္းဒါန ျပဳၾကသည္။
၀ါေခါင္လ(လိန္ေကာက္)။
ကိုးလပိုင္း ျဖစ္၏။ ၀ါေခါင္လကြယ္ေန႔ညသည္ တစ္ႏွစ္အတြင္း အေမွာင္မုိက္ဆုံးအခ်ိန္ဟုဆုိသည္။ ၎ေန႔ညပိုင္းတြင္ ထင္းရွဴးမီးတုိင္ ဆီမီးဖေယာင္းတုိင္မ်ားကို ရပ္ရြာ၏အထင္ကရေတာင္မ်ား သစ္ႀကီး ၀ါးႀကီးမ်ား၌ ထြန္းညႇိၾက၏။
ေတာ္သလင္းလ(လိန္ဆစ္းမ္)။ ဆယ္လပုိင္းတည္း။ မိမိတုိ႔ကိုးကြယ္ေသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားအတြက္ တစ္ႏွစ္တာ လုိအပ္မည့္ ပစၥည္းမ်ားကုိ လျပည့္ေန႔တြင္ စုေပါင္းလွဴဒါန္းပြဲ ျပဳလုပ္ၾက၏။
ၿမိဳ႕ေစာင့္ရြာေစာင့္နတ္စင္မ်ားကို မြမ္းမံျပင္ဆင္ျခင္း၊ ကန္ေတာ့ျခင္း ျပဳၾကသည္။
သီတင္းကြ်တ္လ(လိန္ဆင္းလိန္ဆင္းေအးတ္)။
ဆယ္တစ္လပုိင္း ျဖစ္၏။ အိမ္တုိင္းတြင္ (ခ်ိန္ဆန္ပုတ္)ေခၚ သင္ပုတ္စင္(ရွင္ဥပဂုတ္စင္)မ်ားထုိး၍ မိမိတုိ႔လယ္ယာျခံ ေျမထြက္ သစ္သီး၀လံ၊ စပါးမ်ား ခ်ိတ္ဆြဲျခင္း၊ သင္ပုတ္စင္ေဒါင့္တြင္ ၾကံရြက္ ငွက္ေပ်ာရြက္မ်ားစုိက္ျခင္းႏွင့္လျပည့္ေန႔ မနက္ ေစာေစာတြင္ အိမ္ရွိ အိမ္သားအားလုံးတုိ႔က ဆြမ္းကပ္ျခင္း၊ ကန္ေတာ့ျခင္း ျပဳၾကသည္။ လျပည့္အဖိတ္ေန႔ညမွ လျပည့္ေက်ာ္ တစ္ရက္ထိ မိမိတုိ႔အိမ္ရွိ ပန္းကန္ခြက္ေယာက္မွအစ ပရိေဘာဂပစၥည္းပစၥယအစုံ၊ ေရတြင္းေရကန္၊ အိမ္သာ၊ ေလွကားထစ္မွ စ၍ ဆီမီးမ်ား ထြန္းညိႇေပးၾက၏။
လျပည့္ေန႔တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ သြားေရာက္လွဴဒါန္းကန္ေတာ့ကာ သီတင္းသီလ ေဆာက္ တည္ၾကသည္။ အခ်ဳိ႕ ေဒသမ်ား၌ နတ္ျပည္မွ လူ႔ျပည္သို႔ ျမတ္စြာဘုရား ၾကြလာ ဟန္ျဖင့္ ျမင့္မုိရ္ေတာင္သဖြယ္ စင္ျမင့္ႀကီးေဆာက္ၿပီး ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား တက္ေရာက္ေစ ကာ ေလွကားထစ္မွ ၾကြဆင္းလာစဥ္ ေအာက္မွ ဒကာ ဒကာမမ်ားက ေစာင့္၍ ဆြမ္းေလာင္းျခင္းျပဳ ၾက၏။
လူငယ္လူရြယ္မ်ားက ထမင္းထုပ္၊ ဟင္းထုပ္၊ စားေသာက္စရာမ်ားျဖင့္ ဆရာမိဘမ်ားထံ သြားေရာက္ေကြ်းေမြးကန္ ေတာ့ၾကသည္။ ညအခါ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ လာေရာက္သူမ်ား ကို ေကာက္ညႇင္းေပါင္း၊ ဆီထမင္း၊ ေရေႏြးၾကမ္းမ်ား ေကြ်းေမြး ဒါနျပဳျခင္း၊ တုိးနယား၊ ကိႏၷရာ၊ သိုင္း အကမ်ား ကျပေျဖေဖ်ာ္ျခင္း ျပဳၾကသည္။
တန္ေဆာင္မုန္းလ(လိန္ဆစ္ပ္ေဆာင္)။
ဆယ့္ႏွစ္လ။ ရွမ္းလူမ်ဳိးတုိ႔၏တစ္ႏွစ္တာ ေနာက္ဆုံးျဖစ္၏။ ေကာင္းကင္အဇဋာတစ္ခြင္ ၾကယ္တာရာနကၡတ္စုံလင္သည့္ အျပင္ သစ္သီး၀လံ၊ ပန္းမန္တုိ႔ အစုံလင္ဆုံးေသာအခါသမယ ျဖစ္သည္။ စပါးသီးႏွံ၊ ေရႊေရာင္လွ်ံကာ ေလယူရာတိမ္း ယိမ္းႏြဲ႔ လႈပ္ရွားေနပုံမ်ားကို ၾကည့္ကာ စိုက္ပ်ဳိးသူ လယ္ယာဦးႀကီးမ်ား တစိမ့္စိမ့္ၾကည့္ကာ ၾကည္ႏူးရသည့္အခါလည္း ျဖစ္၏။
ဤလ၌ စပါးသီးႏွံမ်ား ရိတ္သိမ္းရန္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈမ်ား ျပဳလ်က္ ေကာက္သစ္ႀကိဳဆုိပြဲ ျပဳၾကသည္။
သင္ျဖဴးေကာ္ေဇာခင္း၊ ရာဇမတ္ကာလ်က္ စင္ထုိးၿပီး စာေတာ္ဖတ္စာေရးမ်ားက (လိတ္ပူဖန္ေခါက္)ေခၚ ဆန္၀ဉာဏ္ အဖုိးႏွင့္ေနာင္ႏွစ္မ်ားတြင္ စပါးသီးႏွံ ပိုမုိထြက္ရွိေရးအတြက္ ဆုေတာင္းျခင္း ျပဳၾက၏။
ရွမ္းစာဆုိေတာ္ႀကီး(စ၀္ကန္းေဆ)သည္ တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္းတစ္ရက္ေန႔တြင္ ဖြားသန္႔စင္ၿပီး အျခားအျခားေသာ ရွမ္းစာဆုိေတာ္ႀကီးမ်ားမွာလည္း ဤတန္ေဆာင္မုန္းလအတြင္း ေမြးဖြားၾကသည္ျဖစ္၍ လဆန္းတစ္ရက္ေန႔မွ လကြယ္ေန႔အထိ စာဆုိေတာ္လအျဖစ္ တခမ္းတနား က်င္းပၾကသည္။
(၀မ္းခူးေမာ္)စာဆုိေတာ္ေန႔က်င္းပျခင္းမွာ ၎တုိ႔ေရးသားထားခဲ့ေသာ ပိဋကတ္စာေပ၊ သုတၱန္ ေဒသနာဆုံးမစာမ်ား ကို မွတ္သားနာယူရသျဖင့္ ဂုဏ္ေက်းဇူးကို ေအာက္ေမ့သတိရေသာ အေန ျဖစ္သည္။
စာဆုိေတာ္ႀကီးမ်ား ကြယ္လြန္ မရွိေတာ့သည္ျဖစ္ေသာ္လည္း သူတုိ႔၏စာ၊ သူတုိ႔၏ဆုံးမစကားမ်ားသည္ ယခင္က ရွိခဲ့ သလုိ ယခုလည္း ရွိေန၏။ ေနာင္တြင္လည္း ဆက္လက္၍ တည္တံ့ေနဦးမည္ ဟူ၍ ျဖစ္ပါသတည္း။
စုိင္းညြန္႔ေမာင္(လားရႈိး)
မွတ္ခ်က္။ ။၁၉၇၄-ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလထုတ္ သံလြင္ဦးမဂၢဇင္း စာမ်က္ႏွာ(၂၃ မွ ၂၆ထိ)၌ လာရွိေသာ ေဆာင္းပါးကို ျပန္၍ စာစီရုိက္ထားပါသည္။
နယုန္လ(လိန္စိတ္း)။
ခုနစ္လပုိင္းဟုအဓိပၸါယ္ရ၏။ ၀ါ၀င္ေတာ့မည္ ျဖစ္သျဖင့္ ရဟန္းခံ ရွင္ျပဳပြဲမ်ား ၿခိမ့္ၿခိမ့္သဲ က်င္းပၾက သည္။ ရွင္ျပဳပြဲမ်ား ကို သုံးေလးရက္ၾကာမွ် စည္ကားခမ္းနားစြာ ေကြ်းေမြးဧည့္ခံလ်က္ ျပဳလုပ္ၾက၏။ ရွင္ျပဳပြဲ ပထမေန႔တြင္ ပြဲ၀င္တရားဓမၼနာယူၾက၍ ဒုတိယေန႔၌ ရွင္ေလာင္းျပပြဲ၊ ဧည့္ပရိသတ္မ်ား ဧည့္ခံေကြ်းေမြး ပြဲႏွင့္တတိယေန႔တြင္ သကၤန္းဆည္းျခင္း၊ ေရစက္သြန္းခ်အမွ် ေ၀ျခင္း ျပဳၾကသည္။ စတုတၳေန႔ နံနက္တြင္ ကား ရွင္မည္ခံပြဲ၊ အလွဴ႕ဒကာ၊ အလွဴ႕အမတုိ႔အား ဒါနရွင္ဘြဲ႔အမည္ေပးအပ္ပြဲျပဳၾက၏။ ရွင္ေလာင္းျပပြဲ က်င္းပေသာေန႔တြင္ ရွင္ေလာင္းမ်ားကို ပခုံးထက္တင္၍ အုိးစည္ဗုံေမာင္းတီးခတ္ကာ ရွင္ေလာင္းအကၿပိဳင္ ပြဲမ်ားလည္း တေပ်ာ္တပါး က်င္းပၾကသည္။
အလွဴပြဲသို႔ အျခားရပ္ရြာမွ လာေရာက္သူမ်ားသည္ အကူပစၥည္းမ်ားႏွင့္အတူ ရြာျပင္ တြင္ ေခတၱစခန္းခ်ရပ္နားေနၾကရ ၿပီး ေန၀င္မုိးခ်ဳပ္သည့္အခ်ိန္က်မွ ေသနတ္ေဗ်ာက္အုိးမ်ား ပစ္ေဖာက္ လ်က္ အုိးစည္ဗုံေမာင္းမ်ား တီးခတ္ကာ ရြာတြင္းသို႔၀င္ လာၾကေလသည္။
ရြာခံအလွဴ႕ရွင္ဘက္ကလည္း ေသနတ္ ေဗ်ာက္အုိးမ်ား ျပန္လည္ပစ္ေဖာက္ျခင္း၊ အုိးစည္ဗုံေမာင္းမ်ား တီးခတ္ကခုန္ လ်က္ ရြာအ၀င္၀မွ ႀကိဳဆုိေခၚေဆာင္လာၿပီး အစားအေသာက္မ်ားျဖင့္ ဧည့္ခံေကြ်းေမြးၾက၏။
၀ါဆုိလ(လိန္ပ်တ္)။
ရွစ္လပုိင္းတည္း။ လျပည့္ေန႔တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ သြားေရာက္ အလွဴဒါနျပဳကာ ဥပုသ္သီတင္း ေဆာက္တည္ၾက သည္။
ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းတြင္ လူငယ္အမ်ဳိးသမီးမ်ားက ဥပုသ္သီလယူသူမ်ားအား ထမင္းထုပ္၊ ဟင္းထုပ္မ်ား ကမ္းလွမ္းေကြ်း ေမြးၾက၏။ ၎ေနာက္ စားၾကြင္းစားက်န္မ်ားကို စုေပါင္းသိမ္းဆည္းကာ တေပ်ာ္တပါး ၀ိုင္းဖြဲ႔စားေသာက္ၾကသည္။ စားၾကြင္း စားက်န္မ်ား သိမ္းဆည္းစုေပါင္းစားေသာက္ၾကျခင္းမွာ လူႀကီးသူမမ်ားအေပၚ ေလးစားရုိေသျခင္းကို ျပသၾကျခင္းျဖစ္၏။ ဥပုသ္သည္မ်ားကလည္း လူငယ္မ်ားကို အသက္ရွည္ရာ အနာမဲ့ေၾကာင္း ဆုေတာင္းေပးၾကသည္။ ေငြေၾကးတတ္ႏုိင္သူမ်ားက ေက်ာင္းသုိ႔လာေရာက္သူမ်ား လူေစ့သက္ေစ့ လူတစ္ဦးလွ်င္ ေငြတစ္မတ္က် ေပးကမ္းလွဴဒါန္းၾကသည္။ (မတ္)ဆုိေသာစကား လုံးသည္ အသိအမွတ္ျပဳျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ရ၏။
ဘယေဆး၀ါး ေရာင္း၀ယ္လုပ္ကိုင္သူမ်ားသည္ ဥပုသ္သီလေဆာက္တည္သူမ်ားကို ေဆး၀ါး မ်ား ေပးကမ္းလွဴဒါန္းဒါန ျပဳၾကသည္။
၀ါေခါင္လ(လိန္ေကာက္)။
ကိုးလပိုင္း ျဖစ္၏။ ၀ါေခါင္လကြယ္ေန႔ညသည္ တစ္ႏွစ္အတြင္း အေမွာင္မုိက္ဆုံးအခ်ိန္ဟုဆုိသည္။ ၎ေန႔ညပိုင္းတြင္ ထင္းရွဴးမီးတုိင္ ဆီမီးဖေယာင္းတုိင္မ်ားကို ရပ္ရြာ၏အထင္ကရေတာင္မ်ား သစ္ႀကီး ၀ါးႀကီးမ်ား၌ ထြန္းညႇိၾက၏။
ေတာ္သလင္းလ(လိန္ဆစ္းမ္)။ ဆယ္လပုိင္းတည္း။ မိမိတုိ႔ကိုးကြယ္ေသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားအတြက္ တစ္ႏွစ္တာ လုိအပ္မည့္ ပစၥည္းမ်ားကုိ လျပည့္ေန႔တြင္ စုေပါင္းလွဴဒါန္းပြဲ ျပဳလုပ္ၾက၏။
ၿမိဳ႕ေစာင့္ရြာေစာင့္နတ္စင္မ်ားကို မြမ္းမံျပင္ဆင္ျခင္း၊ ကန္ေတာ့ျခင္း ျပဳၾကသည္။
သီတင္းကြ်တ္လ(လိန္ဆင္းလိန္ဆင္းေအးတ္)။
ဆယ္တစ္လပုိင္း ျဖစ္၏။ အိမ္တုိင္းတြင္ (ခ်ိန္ဆန္ပုတ္)ေခၚ သင္ပုတ္စင္(ရွင္ဥပဂုတ္စင္)မ်ားထုိး၍ မိမိတုိ႔လယ္ယာျခံ ေျမထြက္ သစ္သီး၀လံ၊ စပါးမ်ား ခ်ိတ္ဆြဲျခင္း၊ သင္ပုတ္စင္ေဒါင့္တြင္ ၾကံရြက္ ငွက္ေပ်ာရြက္မ်ားစုိက္ျခင္းႏွင့္လျပည့္ေန႔ မနက္ ေစာေစာတြင္ အိမ္ရွိ အိမ္သားအားလုံးတုိ႔က ဆြမ္းကပ္ျခင္း၊ ကန္ေတာ့ျခင္း ျပဳၾကသည္။ လျပည့္အဖိတ္ေန႔ညမွ လျပည့္ေက်ာ္ တစ္ရက္ထိ မိမိတုိ႔အိမ္ရွိ ပန္းကန္ခြက္ေယာက္မွအစ ပရိေဘာဂပစၥည္းပစၥယအစုံ၊ ေရတြင္းေရကန္၊ အိမ္သာ၊ ေလွကားထစ္မွ စ၍ ဆီမီးမ်ား ထြန္းညိႇေပးၾက၏။
လျပည့္ေန႔တြင္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ သြားေရာက္လွဴဒါန္းကန္ေတာ့ကာ သီတင္းသီလ ေဆာက္ တည္ၾကသည္။ အခ်ဳိ႕ ေဒသမ်ား၌ နတ္ျပည္မွ လူ႔ျပည္သို႔ ျမတ္စြာဘုရား ၾကြလာ ဟန္ျဖင့္ ျမင့္မုိရ္ေတာင္သဖြယ္ စင္ျမင့္ႀကီးေဆာက္ၿပီး ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား တက္ေရာက္ေစ ကာ ေလွကားထစ္မွ ၾကြဆင္းလာစဥ္ ေအာက္မွ ဒကာ ဒကာမမ်ားက ေစာင့္၍ ဆြမ္းေလာင္းျခင္းျပဳ ၾက၏။
လူငယ္လူရြယ္မ်ားက ထမင္းထုပ္၊ ဟင္းထုပ္၊ စားေသာက္စရာမ်ားျဖင့္ ဆရာမိဘမ်ားထံ သြားေရာက္ေကြ်းေမြးကန္ ေတာ့ၾကသည္။ ညအခါ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းသို႔ လာေရာက္သူမ်ား ကို ေကာက္ညႇင္းေပါင္း၊ ဆီထမင္း၊ ေရေႏြးၾကမ္းမ်ား ေကြ်းေမြး ဒါနျပဳျခင္း၊ တုိးနယား၊ ကိႏၷရာ၊ သိုင္း အကမ်ား ကျပေျဖေဖ်ာ္ျခင္း ျပဳၾကသည္။
တန္ေဆာင္မုန္းလ(လိန္ဆစ္ပ္ေဆာင္)။
ဆယ့္ႏွစ္လ။ ရွမ္းလူမ်ဳိးတုိ႔၏တစ္ႏွစ္တာ ေနာက္ဆုံးျဖစ္၏။ ေကာင္းကင္အဇဋာတစ္ခြင္ ၾကယ္တာရာနကၡတ္စုံလင္သည့္ အျပင္ သစ္သီး၀လံ၊ ပန္းမန္တုိ႔ အစုံလင္ဆုံးေသာအခါသမယ ျဖစ္သည္။ စပါးသီးႏွံ၊ ေရႊေရာင္လွ်ံကာ ေလယူရာတိမ္း ယိမ္းႏြဲ႔ လႈပ္ရွားေနပုံမ်ားကို ၾကည့္ကာ စိုက္ပ်ဳိးသူ လယ္ယာဦးႀကီးမ်ား တစိမ့္စိမ့္ၾကည့္ကာ ၾကည္ႏူးရသည့္အခါလည္း ျဖစ္၏။
ဤလ၌ စပါးသီးႏွံမ်ား ရိတ္သိမ္းရန္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈမ်ား ျပဳလ်က္ ေကာက္သစ္ႀကိဳဆုိပြဲ ျပဳၾကသည္။
သင္ျဖဴးေကာ္ေဇာခင္း၊ ရာဇမတ္ကာလ်က္ စင္ထုိးၿပီး စာေတာ္ဖတ္စာေရးမ်ားက (လိတ္ပူဖန္ေခါက္)ေခၚ ဆန္၀ဉာဏ္ အဖုိးႏွင့္ေနာင္ႏွစ္မ်ားတြင္ စပါးသီးႏွံ ပိုမုိထြက္ရွိေရးအတြက္ ဆုေတာင္းျခင္း ျပဳၾက၏။
ရွမ္းစာဆုိေတာ္ႀကီး(စ၀္ကန္းေဆ)သည္ တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္းတစ္ရက္ေန႔တြင္ ဖြားသန္႔စင္ၿပီး အျခားအျခားေသာ ရွမ္းစာဆုိေတာ္ႀကီးမ်ားမွာလည္း ဤတန္ေဆာင္မုန္းလအတြင္း ေမြးဖြားၾကသည္ျဖစ္၍ လဆန္းတစ္ရက္ေန႔မွ လကြယ္ေန႔အထိ စာဆုိေတာ္လအျဖစ္ တခမ္းတနား က်င္းပၾကသည္။
(၀မ္းခူးေမာ္)စာဆုိေတာ္ေန႔က်င္းပျခင္းမွာ ၎တုိ႔ေရးသားထားခဲ့ေသာ ပိဋကတ္စာေပ၊ သုတၱန္ ေဒသနာဆုံးမစာမ်ား ကို မွတ္သားနာယူရသျဖင့္ ဂုဏ္ေက်းဇူးကို ေအာက္ေမ့သတိရေသာ အေန ျဖစ္သည္။
စာဆုိေတာ္ႀကီးမ်ား ကြယ္လြန္ မရွိေတာ့သည္ျဖစ္ေသာ္လည္း သူတုိ႔၏စာ၊ သူတုိ႔၏ဆုံးမစကားမ်ားသည္ ယခင္က ရွိခဲ့ သလုိ ယခုလည္း ရွိေန၏။ ေနာင္တြင္လည္း ဆက္လက္၍ တည္တံ့ေနဦးမည္ ဟူ၍ ျဖစ္ပါသတည္း။
စုိင္းညြန္႔ေမာင္(လားရႈိး)
မွတ္ခ်က္။ ။၁၉၇၄-ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလထုတ္ သံလြင္ဦးမဂၢဇင္း စာမ်က္ႏွာ(၂၃ မွ ၂၆ထိ)၌ လာရွိေသာ ေဆာင္းပါးကို ျပန္၍ စာစီရုိက္ထားပါသည္။
No comments:
Post a Comment